Zergatik txertatu behar dituzu beroaldiak eta hozteak zure txakurraren ariketa errutinan?

Albaitariok, jabeok eta hezitzaileek, ahalik eta urrunen iritsi nahi dugu gure txakurrekin. Agility, konformaziorako,  flybola, parkean jolastea, paseatzera joatea edo korrika egitea bada ere, onena nahi dugu gure txakurrentzat, eta osasun onean eta minik gabe egitea nahi dugu.

Emaitza handiak hilabeteetako entrenamenduaren ondoren iritsi daitezkeen moduan, ez da urrats txikirik gabe etorriko, ez aurretik, ez ondoren. Urrats horien artean daude elikadura egokia, albaitariaren oinarrizko bisitak, eta zure txakurrarekin lan egiten hamaika ordu. Askotan falta diren pausuak berotze eta hozte ariketa egokiak izaten dira entrenamenduetan, lehiaketetan edo, oro har, jardueretan. Huts horiek arriskuan jar dezakete zure txakurra bolada txar baterako, edo okerrago, lesio baterako. Ariketa horien garrantzia berrikusi nahi izan dugu, eta urrats sendo bat eman zuri eta zure txakurrari zuen helburuak lor ditzazuen.

Txakur kirolariak eta txakur artrosidunak

Artikulu honetan beroketa eta hozteari buruzko gomendio zehatzak eztabaidatuko diren arren, txakur-kiroletan aritzen diren txakurrentzat, hala nola agility edo fly-ball-a, printzipioak oraindik ere oso aplikagarriak dira kirolariak ez diren txakurrentzat. Artrosia duten txakurrek ez dute inpaktu handiko kirolik egin behar, hala nola Agilitya edo Fly-ball-a, baina aktibo egon behar dute. Artrosia muskulu zurrun, ahul eta minberatuekin batera izan ohi da. Beraz, berotzea eta hoztea oso garrantzitsuak dira artrosia duten txakurrentzat, lesio gehiago ez izateko.

Berotzea eta hoztea aspergarria izan daiteke. Albaitari errehabilitatzailea naizen aldetik, hau nire bezeroei entzun ohi diedan eragozpena da. Berotzeak eta hozteak denbora gehiago eskatzen du, eta badirudi hau beste gauza bat dela ordutegi estu batean sartzeko. Baina, pentsatu ordez zenbat denbora behar den egokitzeko, pentsatu zein ondorio ekarriko lizuken zuri -eta zure txakurrari- ez egiteagatik.

Zer da Agility-a?

Agility-a kirol leherkorra da, iraupen laburrekoa eta muskulu-aktibitate handikoa, pertsonetan esprinter edo hesi-saltatzaile batek egiten duen ariketaren oso antzekoa. Giza kirol medikuntzan ondo barneratua dago ariketa egin aurretik berotzea ezinbestekoa dela errendimendu maximoa mantentzeko, bai berehalako ekitaldian, bai etorkizunean. Horregatik, beroketa ariketak oso garrantzitsuak dira eta askotan ez dira kontuan hartzen gure txakur-kirolariengan.

Berotze ariketek ere gutxitu dezakete arriskua eta lesio kopurua. Osloko Kirol Traumatismoen Zentroan egindako giza ikerketa batean, ikerketek frogatu zuten lesioak % 50 gutxitu zirela kirol-gertakizun espezifikoak berotzeko ariketak egin zirenean. Eremu honetan oso ikerketa gutxi dago txakur-kirolariarentzat, baina asko dago giza eremutik hartu dezakeguna kirol-txakurrentzako lan-bizitza hobea eta luzeagoa eraikitzen laguntzeko.

Ikus ditzagun zehazki kirolaren arintasun eta flyballerako kontsiderazio espezifikoak, beroketa ariketak ezinbestekoak egiten dituztenak.

Bizkortasuna jarduera atletiko zorrotza da, eta txakurrei behar adina mugi daitezen, bira estuak, azelerazio eta dezelerazio azkarrak, eta ukipen eta ehuntze zailak jasan ditzaten eskatzen die. Agilityko txakurren % 33k, gutxi gorabehera, lesio bat izango dute beren bizitzan zehar, eta denbora luzez lehiatzeari eta entrenatzeari utziko die, askotan sorbalda eta bizkarra izaten dira kaltetuak. Horrek adierazten du arreta berezia jarri behar dela eremu horiek mugimendu eraginkor eta koordinaturako prestatzeko. Agilityak hiru mugimendu-planoetan mugimenduak behar dituenez, garrantzitsua da kontuan hartzea bero-errutina bat, txakurrarengandik espero ditugun mugimendu horiek guztiak bermatzeko pistan sartzean.

Flyball kirola oso azkarra eta bizia da, eta ahalegin fisiko handia eskatzen du denbora gutxian. Txakurrek aparteko abiadura leherkorra behar dute lau jauziren lerroa jaisteko, baloia berreskuratzeko eta lau jauzien gainetik itzultzeko, abiaduragatik/denboragatik epaitzen dituzten bitartean. Flyball txakurrek estres kronikoko lesio errepikakorrak izan ditzakete sorbaldan eta gorputz adarretan, kutxatik urruntzeko behar den indarraren ondorioz, baita karpoko lesioak eta behatzetakoak ere. Txakurrek ez dute beroketa behar sorbalda eta bizkarraren mugimendu osorako bakarrik, baita mugimendu leherkorrak egiteko ere.

Zergatik dira hain garrantzitsuak beroketak?

Berotzeak gorputzaren tenperatura igotzea dakar, eta horrek giharretako tenperatura handitzea. Giharren tenperatura handitze honek muskuluen metabolismoa eta zuntz muskularraren eroapen abiadura handitzea eragiten du, hau da, muskuluei muskulu bero batean zer egin behar duten azkarrago adierazten dieten seinaleak. Giharren berotasuna handitzeak eragin handia izan dezake errendimenduan. Giharren tenperatura % 1 igotzeak ariketaren errendimendua % 2 eta % 5 artean handitzea ekar dezake energia irteerarekin erlazionatzen denean.

Giza ikerketan frogatu da, halaber, muskulu-uzkurdura handiagoa dagoela aurretiko kontraktura aktiboa duen berotze-aldi baten ondoren. Giza ikerketek frogatu dute, halaber, 2 motako muskulu-zuntzen muskulu-berotzearen uzkurtze tasak askoz handiagoak direla 1 motako muskulu-zuntzenak baino, ariketa maila altua denean. Hau bereziki garrantzitsua da txakurrengan, lokomozio-muskulu nagusiak 2 motako muskulu-zuntzak direlako, eta horregatik indar eta mugimendu leherkor gehiago izango dute.

Nola dira beroketak?

Bi beroketa-mota daude: pasiboa eta aktiboa.

Berotze pasiboek gorputzaren tenperatura igotzea ahalbidetzen dute, eta, beraz, giharretako tenperatura handitzea, muskuluen kontrakturarako behar den energia biltegiak agortu gabe, berotze aktiboekin gertatzen den bezala. Jakina da berotze pasiboak, beren kasa, ez direla metodo ona kirol-ekitaldi baterako prestatzeko.

Ikerketek frogatu dute ekitaldi baten aurretik gehiegi luzatzeak muskuluen funtzioa gutxitu dezakeela. Frogatu da, gainera, ez duela lesioen frekuentzia gutxitzen.

Teknika pasibo hauetako hainbat, beroketa eta lehiatzearen arteko trantsizio fasean aplika daitezke, giharretako tenperatura altu mantentzeko.

Berotze aktiboek aldaketa metabolikoa eragiten dute eta muskuluetarako energia aerobikoa ekoiztea dute helburu. Honek 120 segundo behar ditu hasteko. Beraz, behar bezala berotzen ez bada, txakur-atleta ez da bere giharretako energia iturri nagusia erabiltzen egongo ekitaldia amaitu baino lehen. Beraz, berotze aktiboak muskulua presionatzen ari dira funtziona dezan eta muskulua mugimenduen eremu funtzional osora luzatzeko aukera ematen ari da lehiaketa batean.

Beroketa aktiboaren eraginkortasuna haren intentsitatearekin eta lan fisikoen iraupenarekin lotuta dago. Giza ikerketek erakutsi dutenez, tenperatura igotzeko ariketa moderatua ez ezik, beroketak ekitaldi osoaren % 25 irauten duen ariketa bat ere izan behar du.

Agilityko ekitaldiek iraupen laburra eta intentsitate altua dute. Antzeko giza gertakarietan, Postaktibazioaren Potentziala (PAP) kritikotzat jo da errendimendu osorako. Ikerketa hauek erakusten dute giharretako errendimendua izugarri indartzen dela, aurretik ia maximoko aktibazio neuromuskularreko ariketa bat egiten denean. Agility-txakurren kasuan, horrek esan nahi du beroketan korrikaldi bat eta saltoa egin behar direla.

Nola berotu:

Edozein kirol-txakurrentzat, bi modu nagusi daude beroketak egiteko.

Txakur guztiek egin beharko lituzketen beroketa orokorrak daude, eta, ondoren, aldez aurretik lesioren bat duen txakurrarentzako beroketa ariketa espezifikoak daude.

Beroketaren lehen zatia kardio ariketa da. Horrek areagotu egiten ditu bihotz-erritmoa eta odol-fluxua, eta, beraz, gorputzaren eta giharretako tenperatura. Hona hemen kardio-berotze adibide bat:

- 5 eta 10 minutu artean ibili ala trotatu. Ariketa moderatu batean, 10 minutu behar dira giharretako tenperatura igo eta oreka lortzeko.

-Tiroi Baxuak – jostailua lurrera jaitsi behar da lepoa ez gehiegi luzatzeko. Honek giharrak aktibatzen ditu aurrealdeetan, bizkarrezurrean eta gorputz-adarretan.

-Lateralki ibili 10 metroz: Hau propriozentzi ariketa ona da gorputzaren kontzientzia aktibatzeko, baita sorbaldako eta aldakako aduktoreak eta abduktoreak ere.

-Altura baxuko saltoak: 4 ala 5 soilik. Hauek lehenik azaldutako PAP sistema aktibatzen dute.

-Ezker eta eskuin pibotak minutu batez edo.

Berotzearen hurrengo zatia tenkatze aktiboa da; hau zati kardiobaskularraren ondoren egiten da.

-Erreberentzia (Play bow): Bizkarrezurra eta besoak luzatzeko aukera ematen du. Youtubeko lotura: https://youtu.be/oDsDY7P7ZVY

-Luzaketak sariarekin: Gorputz osoaren mugimendu-hedadura aktiboa erabiliz luzatzen da. Youtubeko lotura: https://www.youtube.com/watch?v=5zS-_xqm8ro

Horren ondoren, gorputz-adar espezifikoetara zuzendutako mugimendu espezifikoak gehitu daitezke, aurretik lesioren bat izanez gero.

Hozteak zertarako balio du?

Fisikoki onuragarria izateaz gain, zure txakurrarentzat ere garrantzitsua da, lasaitzeko eta baretzeko aukera ematen baitie. Gure zakurrentzat ere etsigarria izan daiteke kaiolatan sartu eta kasurik ez egitea. Hozteak hiru helburu nagusi ditu:

-Gure txakurrei zoriontzeko eta gure arteko harremana estutzeko aukera ematen digu elkarrekin lan egin ondoren.

-Lasaitzeko balio dezake.

-Gihar laburtuak jatorrizko luzera itzultzen laguntzen du.

Hozteak muskulu luzatuekin ere laguntzen du, azido laktikoa ez metatzeko (Calleja-González et al., 2015), eta muskuluak kronikoki laburtuak izateko aukerak murriztuz. Azido laktikoaren metaketa ohiko aktibitate neketsuaren emaitza da, eta muskuluen minberatasun goiztiarrari eta nekeari bultzatzen dute (Han, Kim, Yang, & Sung, 2014). Denborarekin, muskulu laburtuek indar gutxiago sortuko dute, eta potentzialki presio desorekatuak eragin ditzakete kartilago artikularrean, baina baita konpentsazio-arazo ezberdinak eragin ere inguruko muskuluetan.

Gainera, hozteak zure txakurraren bihotz-erritmoa bere atseden-abiadurara itzultzen lagunduko du, baina, era berean, basokonstrikzio bat eragingo du txakurraren hanketako odol-hodietan, eta odol hori gorputzera itzuliko da.

Hozteko ariketak:

Berotze ariketekin alderatuta, hozte ariketak errazagoak dira.

-5 eta 10 minutu arteko ibilaldia.

-Luzaketa pasiboak, 30 segunduz posizioa mantenduz.

-Luzaketa aktiboak

ONDORIOAK

Badakit, oraindik ez zaude ziur zure txakurrak beroketa behar duela. Azken batean, zerotik 100ra ikusi dituzu loratokian katagorrien atzetik dabiltzanean beroketarik gabe. Egia esan, gure txakurrek beren buruari kalte egin diezaiokete lorategian beroaldirik gabe zeharkatuz. Ezin dugu gure txakurrek egiten duten guztia kontrolatu, baina kontrolatu dezakeguna aprobetxatu beharko genuke haien gorputzak prest egon daitezen eskura ditugun jardueretarako.

References

1.     C McIntyre (2018). Warm up and Cool Down of the Canine Athlete: An Evidenced Based Approach to Improving Performance and Preventing Injury – E-Book Publication

2.    Courtney J. McGowan, David B. Pyne, Kevin G. Thompson, Ben Rattray. Warm-Up Strategies for Sport and Exercise: Mechanisms and Applications, Sports Med (2015) 45:1523–1546.                                                            

3.    Pearce AJ, Rowe GS, Whyte DG. Neural conduction and excitability following a simple warm up. J Sci Med Sport. 2012;15(2):164                   

4.    Mellalieu S, Hanton S. Advances in applied sport psychology: a review. Abingdon, UK: Routledge; 2008.

5.    Han, J., Kim, M-J, Yang, H-J., Lee, Y-J, & Sung, Y-H. (2014). Effects of therapeutic massage on gait and pain after delayed onset muscle soreness. Journal of Exercise Rehabilitation, 10(2), 136-140.

6.    Calleja-González J., Terrados, N., Mielgo-Ayuso, J., Delextrat, A., Jukic, I., Vaquera, A., & Ostojic, S.M. (2015). Evidence-based post-exercise recovery strategies in basketball. The Physician and Sportsmedicine. DOI: 10.1080/00913847.2016.1102033

7.    Olsen O, Sjohaug M, van Beekvelt M, Mork PJ, The effect of warm-up and cool-down exercise on delayed onset muscle soreness in the quadriceps muscle: a randomized controlled trial. J Hum Kinet 2012 Dec;35:59-68. doi: 10.2478/v10078-012-0079-4. Epub 2012 Dec 30.

8.    Zink CM and Van Dyke JB. Canine Sports Medicine and Rehabilitation. 2013. John Wiley and Sons. ISBN: 978-0813812168.